یکی از انواع پرکاربرد شیرآلات صنعتی، شیر توپی است. شیر توپی نوعی شیر گرد و کروی است که به کمک آن می توان جریان ماده سیال را به صورت باز و بسته یا صفر و یک کنترل کرد. این مدل شیرها مجرای ورودی و خروجی در مرکز خود داشته و به کمک این کره سوراخ دار که حول یک محور عمودی و متناسب با جریان سیال می چرخد، می توان جریان را قطع و وصل کرد. از جمله ویژگی های این شیرهای ربع گرد عمر طولانی، دوام بالا و آب بندی مناسب آن ها است.
شیر توپی
شیر توپی یک نوع از شیر ربعگرد قطعکننده است که جریان مایع یا گاز را کنترل میکند و این کار را با کمک یک توپیِ چرخشی انجام میدهد که دارای سوراخی در مرکز آن است و در تنگنایی مابین دو نشیمنگاه قرار گرفته است. در شیرهای توپی بهجای شیرفلکۀ دستی از دستهای آچاری برای کنترل جریان استفاده میشود. چرخش ۹۰ درجهای آچار، شیر را باز و بسته میکند. زمانی که سوراخ توپی با جریان سیّال همجهت باشد، شیر باز است و زمانی که چرخشِ محوری ۹۰ درجهای به دستۀ شیر بدهد، شیر بسته میشود. وقتی شیر باز است شیر با دسته در یک راستا هستند و وقتی دسته بر شیر عمود است، شیر بسته است، و این موجب میشود که بهصورت چشمی بتوان از وضعیت باز و بسته بودن شیر اطمینان حاصل کرد.
از ویژگیهای شیرهای توپی داشتن طول عمر بالای آن است و در طول عمرش همواره میتوان به آببندی آن مطمئن بود، حتی اگر مدتها بلااستفاده باقی مانده باشد. از اینرو، این شیرها در مقایسه با شیرهای کشویی یا شیرهای کروی، بهعنوان شیری قطعکننده از محبوبیت بیشتری برخوردار هستند. علاوه بر این آنها بیش از تمام شیرها، در مقابل مواد آلوده مقاوم هستند. شیرهای توپی را میتوان بهصورت دستی، برقی یا پنوماتیکی راه انداخت.
نباید شیر توپی را با شیر یکطرفۀ توپی اشتباه گرفت. شیر یکطرفۀ توپی نوعی شیر یکطرفه است که از یک توپی صُلب، جهت جلوگیری از جریان ناخواستۀ برگشتی شیر استفاده میکند.